Các bạn thân mến, trong số thứ sáu củaNg-Âm Thơhôm nay, xin mời các bạn cùng lắng nghe chùm ba bài thơ của nữ thi sĩ Bà Huyện Thanh Quan.
Bà Huyện Thanh Quan tên thật là Nguyễn Thị Hinh, người làng Nghi Tàm, thuộc huyện Vĩnh Thuận, nay là phường Quảng Bá, quận Tây Hồ, Hà Nội. Tư liệu về cuộc đời bà đến nay còn rất sơ sài, các nguồn thông tin đều ít nhiều có điểm mâu thuẫn. TheoLược truyện các tác gia Việt Namdo Trần Văn Giáp chủ biên, bà thành hôn với Lưu Nguyên Uân, người làng Nguyệt Áng, huyện Thanh Trì, đỗ cử nhân năm 1821 sau đó được bổ nhiệm làm tri huyện Thanh Quan, tức huyện Thái Ninh, nay là một phần huyện Đông Hưng và Huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình, cho nên bà Hinh được gọi là Bà Huyện Thanh Quan. Nổi tiếng là người hay chữ, có tài thơ, nên bà được triệu vào cung, ban cho chứcCung trung giáo tập, dạy chữ nghĩa cùng những nghi lễ phép tắc cho các công chúa và cung phi. Tương truyền khi vào dạy trong cung, vua ban thơ chữ Hán bà đều họa được.
Tuy vậy, các tác phẩm để lại của Bà Huyện Thanh Quan đều là thơ Nôm Đường luật, cho thấy bà đã đạt đến độ điêu luyện của thể loại này. Cùng với Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan đã đưa thơ Nôm Đường luật lên đến đỉnh cao, thoát khỏi cái cổ kính nặng về điển cố khi nghiêng về chữ Hán và vượt lên cái quê kệch trúc trắc khi nghiêng về tiếng Nôm. Giáo sư Phạm Thế Ngũ nhận xét trongViệt Nam văn học sử giản ước tân biên (quyển hai): “Thơ luật đời Nguyễn Sơ, ở tác phẩm của hai nữ sĩ là Hồ Xuân Hương và Bà Huyện Thanh Quan, như vậy quả đã tiến đến cao độ mỹ diệu. Thơ Hồ Xuân Hương thiên về Nôm mà bóng bẩy, duyên dáng. Thơ Bà Huyện Thanh Quan thiên về Hán mà thanh thoát, nhẹ nhàng. Hồ Xuân Hương đại biểu cho cái tinh thần trào phúng bình dân vươn lên thể hiện một hình thức bác học. Bà Huyện Thanh Quan đại biểu cho cái tinh thần tao nhã nho sĩ kết tinh lại, cùng với tinh túy của Đường thi.”
Sau đây, xin mời các bạn lắng nghe "Qua đèo Ngang," "Thăng Long thành hoài cổ," và "Chiều hôm nhớ nhà" qua giọng diễn ngâm của nghệ sĩ/họa sĩ Ngọc Dân và tiếng đàn tranh của nghệ sĩ Hùng Cường.
